Khám phá Khuê Văn Các, biểu tượng văn hóa và trí tuệ của Hà Nội, in trên tờ 100.000 VNĐ. Tìm hiểu lịch sử, kiến trúc độc đáo và ý nghĩa sâu sắc của công trình tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám.
Nằm trong lòng quần thể Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Khuê Văn Các không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo mà còn là biểu tượng văn hóa và trí tuệ của Thủ đô Hà Nội. Với ý nghĩa sâu sắc về tinh thần hiếu học và sự coi trọng tri thức, Khuê Văn Các đã trở thành niềm tự hào của người dân Việt Nam, hiện diện trên tờ tiền 100.000 VNĐ và là hình ảnh đại diện cho Hà Nội ngàn năm văn hiến.
Khuê Văn Các được xây dựng vào thời Nguyễn, trong bối cảnh kinh đô đã dời về Huế, Văn Miếu Thăng Long trở thành Văn Miếu Bắc Thành. Điều này càng làm nổi bật ý nghĩa của công trình, như một sự khẳng định và tôn vinh truyền thống hiếu học của đất Bắc, của Thăng Long xưa.
Khuê Văn Các được xây dựng vào năm 1805, dưới triều vua Gia Long, bởi Tổng trấn Bắc Thành Nguyễn Văn Thành. Ông là một vị quan võ nhưng lại có tầm nhìn sâu rộng về văn hóa, giáo dục. Việc ông cho xây dựng Khuê Văn Các tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, ngôi trường đại học đầu tiên của Việt Nam, cho thấy sự coi trọng của ông đối với việc khuyến khích học tập và bồi dưỡng nhân tài.
Tên gọi "Khuê Văn Các" mang ý nghĩa vô cùng sâu sắc: "Khuê" là tên của Sao Khuê, một chòm sao gồm 16 ngôi sao nhỏ, được coi là chòm sao sáng nhất trong 28 chòm sao thuộc chòm Ngân Hà. Trong văn hóa phương Đông, Sao Khuê được coi là chủ về văn chương, tri thức, sự học hành, biểu trưng cho sự uyên bác và đỉnh cao của trí tuệ. "Văn" có nghĩa là văn chương, văn hóa, và "Các" là gác, lầu.
Như vậy, Khuê Văn Các có nghĩa là "Gác vẻ đẹp của sao Khuê", nơi ánh sáng tri thức tỏa sáng, rạng rỡ như chòm sao Khuê trên bầu trời. Đây là một biểu tượng mạnh mẽ cho truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo và khao khát vươn tới tri thức của người Việt Nam qua các thế hệ.
Khuê Văn Các nổi bật với kiến trúc nhỏ nhắn nhưng tinh tế, mang đậm phong cách truyền thống Việt Nam, ẩn chứa nhiều tư tưởng triết lý sâu xa.
Khuê Văn Các có hình dáng như một cổ lầu nhỏ, được xây dựng trên một nền vuông cao được lát gạch Bát Tràng. Công trình có hai tầng tám mái, tạo nên vẻ thanh thoát và vững chãi:
Kiến trúc này còn thể hiện tư tưởng triết lý "Trời tròn đất vuông" của người phương Đông: gác bên trên với bốn cửa sổ hình tròn tượng trưng cho bầu trời và sao Khuê, trong khi nền gạch vuông của tầng dưới tượng trưng cho đất, thể hiện sự giao hòa giữa trời và đất, và vai trò của trí tuệ, văn hóa là tinh hoa kết nối vạn vật. Hai bên Khuê Văn Các còn có hai cổng nhỏ hơn là Súc Văn Môn (văn chương súc tích) và Bí Văn Môn (văn chương trau chuốt), được xem là hai tiêu chí quan trọng mà người sĩ tử, nho sinh xưa cần phấn đấu. Hai cổng này được xem là hai tiêu chí cơ bản, hai khía cạnh quan trọng của văn chương mà người sĩ tử, nho sinh xưa cần phải phấn đấu, rèn luyện để đạt tới.
Với giá trị kiến trúc và ý nghĩa sâu sắc, Khuê Văn Các đã trở thành một biểu tượng không thể tách rời của Hà Nội, được công nhận rộng rãi.
Vào năm 1999, UBND Thành phố Hà Nội chính thức chọn Khuê Văn Các làm biểu tượng của Thủ đô Hà Nội. Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho những giá trị văn hóa, lịch sử và tinh thần mà công trình này đại diện. Hình ảnh Khuê Văn Các đã in sâu vào tâm trí người dân, xuất hiện trên các ấn phẩm du lịch, sách giáo khoa, và đặc biệt là trên mặt sau của tờ tiền 100.000 VNĐ, đưa biểu tượng này đến gần hơn với mọi người dân Việt Nam và du khách quốc tế.
Khuê Văn Các là biểu trưng cho truyền thống hiếu học lâu đời của dân tộc Việt Nam. Nằm trong quần thể Văn Miếu – Quốc Tử Giám – trường đại học đầu tiên của Việt Nam, Khuê Văn Các nhắc nhở về một thời kỳ vàng son của nền giáo dục nước nhà, nơi sản sinh ra hàng nghìn bậc hiền tài cho đất nước. Nó là nguồn cảm hứng cho các thế hệ học sinh, sinh viên noi gương, phấn đấu trong học tập và rèn luyện. Nhiều trường học, viện nghiên cứu và trung tâm văn hóa đã chọn hình ảnh Khuê Văn Các làm logo, củng cố thêm vai trò của nó như một biểu trưng cho tinh thần học vấn và sự uyên bác.
Khuê Văn Các không chỉ là nơi tôn vinh tri thức mà còn là không gian để cảm nhận vẻ đẹp của nghệ thuật kiến trúc truyền thống. Từng chi tiết chạm khắc, từng câu đối, từng hình khối đều thể hiện sự tinh xảo và tư duy thẩm mỹ của người xưa. Vẻ đẹp cổ kính, trầm mặc của Khuê Văn Các hòa quyện với không gian xanh mát của giếng Thiên Quang (Giếng trong sáng như ánh sáng trời) tạo nên một quần thể hài hòa, thanh tịnh, thu hút du khách đến chiêm ngưỡng và tìm hiểu.
Để có một chuyến tham quan trọn vẹn tại Khuê Văn Các và quần thể Văn Miếu – Quốc Tử Giám, du khách nên lưu ý một số điều quan trọng. Khuê Văn Các nằm ở trung tâm quần thể di tích tại số 58 phố Quốc Tử Giám, quận Đống Đa, Hà Nội, là cổng thứ ba sau Văn Miếu Môn và Đại Trung Môn. Văn Miếu – Quốc Tử Giám thường mở cửa từ 8:00 sáng đến 5:00 chiều hàng ngày và du khách cần mua vé vào cổng.
Khi tham quan, bạn nên mặc trang phục lịch sự, kín đáo, gọn gàng để thể hiện sự tôn trọng đối với một di tích văn hóa, tâm linh. Hãy giữ gìn trật tự, đi nhẹ nhàng, không nói chuyện quá lớn, không viết hay vẽ bậy lên tường và không xả rác bừa bãi để bảo tồn cảnh quan chung. Để cảm nhận sâu sắc hơn về Khuê Văn Các, bạn có thể tìm hiểu trước về lịch sử, kiến trúc và ý nghĩa của công trình, hoặc thuê hướng dẫn viên tại chỗ.
Nằm giữa không gian uy nghi của Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Khuê Văn Các đứng vững qua bao thăng trầm lịch sử, lặng lẽ chứng kiến và truyền tải những giá trị vĩnh cửu về tri thức, về sự tôn trọng học vấn. Đến với Khuê Văn Các, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng một kiến trúc độc đáo mà còn được hòa mình vào không khí trang nghiêm, cổ kính, cảm nhận niềm tự hào về một Thủ đô ngàn năm văn hiến với khát vọng văn hóa, trí tuệ mãi tỏa sáng như chòm sao Khuê trên bầu trời. Hãy dành thời gian để ghé thăm và khám phá vẻ đẹp, ý nghĩa của biểu tượng này khi đặt chân đến Hà Nội.