Cùng Lục Thuỷ khám phá hương vị độc đáo của cốm Làng Vòng, một trong những đặc sản nổi tiếng của mùa thu Hà Nội. Tìm hiểu về quy trình làm cốm tươi, những món ăn kết hợp và cách thưởng thức món ngon này tại làng Cốm Vòng.
Cốm Làng Vòng không chỉ là một món ăn ngon mà còn là biểu tượng văn hóa ẩm thực của Hà Nội, đặc biệt trong mùa thu. Với hương vị thơm ngon và cách chế biến tinh tế, cốm đã trở thành một phần không thể thiếu trong lòng người Hà Nội mỗi khi thu về.
Cốm Làng Vòng có nguồn gốc từ làng Vòng, trước đây gọi là thôn Hậu, thuộc xã Dịch Vọng, huyện Từ Liêm, hiện nay là phường Dịch Vọng Hậu, quận Cầu Giấy, Hà Nội. Theo truyền thuyết, vào một mùa thu cách đây hơn một ngàn năm, khi lúa bắt đầu chín, trời đổ mưa lớn, người dân đã phải thu hoạch những bông lúa non về rang khô để chống đói. Từ sản phẩm bất đắc dĩ này, hương vị đặc trưng của cốm đã ra đời và dần dần trở thành món ăn truyền thống mỗi khi thu sang.
Trải qua thời gian, người dân làng Vòng đã cải tiến quy trình làm cốm, tạo ra những hạt cốm ngày càng xanh, dẻo và thơm ngon hơn. Cốm đã vượt ra khỏi lũy tre làng Vòng, trở thành đặc sản quý hiếm và được mang tiến vua trong các triều đại Lý (1009-1225). Từ đó, cốm trở thành món ăn tao nhã, được yêu thích bởi người dân Tràng An.
Cốm được làm từ lúa nếp non, ngon nhất là loại nếp cái hoa vàng. Thời điểm thu hoạch lúa thường rơi vào vụ mùa từ rằm tháng 7 đến hết tháng 9 âm lịch. Lúa chiêm được thu hoạch vào tháng 4 và 5 âm lịch, với cốm thời gian này được gọi là cốm chiêm.
Để tạo ra những hạt cốm dẹt, màu xanh non và thơm mùi lúa non, người dân phải trải qua nhiều công đoạn cầu kỳ. Khi cây lúa gần đến thời gian thu hoạch, người dân sẽ đi chọn từng bông dài, hạt mẩy mang về chế biến. Thời điểm cắt lúa rất quan trọng; nếu lúa quá già, cốm sẽ không còn màu xanh tươi và dễ bị cứng. Ngược lại, nếu lúa non quá, cốm sẽ nhão và khó giã.
Quy trình làm cốm bao gồm các bước chính như sau:
Thu hoạch: Khi lúa đã đạt độ chín vừa phải, người dân sẽ thu hoạch những bông lúa non.
Rang lúa: Lúa được rang trên lửa vừa cho đến khi hạt chín tới và tự tróc trấu. Đây là công đoạn được cho là khó nhất trong nghề làm cốm.
Giã cốm: Lúa rang sẽ được giã bằng cối chuyên dụng. Nhịp chày đều đặn và nhẹ nhàng sẽ tạo nên những hạt cốm mịn màng và dẻo.
Cốm sau khi làm xong thường được gói trong lá sen hoặc lá khoai ráy để bảo quản, mang lại hương vị đặc trưng và sự tươi ngon.
Cốm chất lượng thường có màu xanh tươi, dẻo và thơm đặc trưng của lúa non. Khi ăn, cốm phải có độ dẻo vừa phải, ngọt và không bị khô hay nhão. Người tiêu dùng có thể dễ dàng phân biệt cốm thật qua hương vị và màu sắc của nó, đảm bảo sự tươi mới trong từng hạt cốm.
Cốm không chỉ được thưởng thức nguyên chất mà còn có thể chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn, mang lại sự phong phú cho ẩm thực Việt Nam.
Cốm xào là món ăn đặc trưng của mùa thu Hà Nội, nổi bật với vị dẻo mềm và hương thơm quyến rũ. Để làm món này, nguyên liệu chính là cốm tươi, nước dừa, đường và dừa nạo. Cốm được ngâm nước dừa để mềm, sau đó nấu với đường cho ngấm vị. Khi xào, thêm dầu ăn để cốm bóng mượt và không dính chảo.
Nếu thích, bạn có thể cho dừa nạo vào để tăng thêm vị béo ngậy. Cốm xào thường được thưởng thức cùng trà sen, mang lại trải nghiệm ẩm thực tinh tế và thanh nhã. Món ăn này không chỉ là món quà vặt mà còn là biểu tượng văn hóa ẩm thực mùa thu của người Hà Nội.
Chè cốm là món tráng miệng thơm ngon, được làm từ cốm, nước cốt dừa và đậu xanh. Đậu xanh được nấu chín mềm, hòa quyện với cốm và nước cốt dừa béo ngậy, tạo nên một hương vị khó quên. Món chè không chỉ ngon mà còn mang lại cảm giác dễ chịu, thích hợp để thưởng thức vào buổi chiều mát mẻ.
Bánh cốm, hay bánh xu xê, là món ăn truyền thống của Hà Nội, được làm từ bột cốm tươi, kết hợp với nhân đậu xanh dừa nạo. Lớp vỏ cốm được sên, nhồi dẻo, sau đó cho nhân vào giữa và nặn thành hình. Bánh thành phẩm sẽ có màu xanh mướt, mềm mại và thơm phức. Với vị ngọt nhẹ và béo ngậy từ nhân, bánh cốm mang đến cảm giác thanh tao, rất thích hợp để thưởng thức trong các dịp lễ hội hoặc làm quà biếu.
Cốm rang là món ăn vặt được yêu thích, với hạt cốm được rang giòn, thơm và có thể ăn kèm với đường, muối hoặc các loại gia vị khác. Món ăn này thường được dùng trong các dịp lễ hội hoặc làm quà biếu. Cốm rang có vị giòn tan, rất thích hợp để nhâm nhi trong những buổi chiều thu se lạnh. Hương vị của cốm rang thường rất đặc trưng, mang lại cảm giác gần gũi và ấm áp.
Chả cốm là một món ăn độc đáo, kết hợp giữa cốm và thịt. Thịt heo xay nhuyễn được trộn với cốm, hành, tiêu và các gia vị khác, sau đó được nặn thành từng miếng nhỏ và chiên giòn. Món chả cốm có lớp vỏ ngoài giòn rụm, bên trong là sự hòa quyện giữa vị ngọt của thịt và hương thơm của cốm, tạo nên một món ăn vừa lạ vừa quen. Chả cốm thường được dùng làm món khai vị hoặc ăn kèm với cơm và rau sống, mang lại cho bữa ăn sự phong phú và hấp dẫn.
Cốm làng Vòng ở Dịch Vọng Hậu, Cầu Giấy là một trong những đặc sản không thể bỏ qua khi đến Hà Nội, đặc biệt vào mùa thu. Tại đây, bạn có thể dễ dàng tìm thấy những cửa hàng bán cốm tươi ngon, như trên các tuyến phố Xuân Thủy, Trần Thái Tông…. Những quán nhỏ và cửa hàng đặc sản ở khu vực này thường bày bán cốm cùng nhiều món ăn làm từ cốm hấp dẫn.
Ngoài ra, bạn cũng có thể ghé thăm phố cổ Hà Nội, nơi có nhiều cửa hàng nổi tiếng bán cốm làng Vòng. Những địa chỉ như Hàng Than hay Hàng Đường là những nơi lý tưởng để bạn tìm mua cốm chất lượng cao. Khi thưởng thức cốm ở đây, bạn sẽ cảm nhận được vị ngọt ngào, dẻo thơm và hương thơm đặc trưng của gạo nếp non.
Cốm nên được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát để giữ được độ tươi ngon. Nếu bạn mua cốm tươi, nên sử dụng ngay trong vòng 1-2 ngày để cảm nhận được hương vị tốt nhất. Để bảo quản lâu hơn, có thể cho vào ngăn đá tủ lạnh; khi rã đông, cốm sẽ trở lại tươi và dẻo như lúc mới làm.
Mùa thu là thời điểm lý tưởng để thưởng thức cốm, từ mùng 1 tháng 7 âm lịch đến tháng 10. Cốm ngon nhất thường được thu hoạch vào giữa mùa thu, khi lúa non đang trong thời kỳ phát triển tốt nhất. Vào cuối tháng, cốm mộc có thể được dùng để rang thành cốm khô, tạo ra một hương vị khác biệt.
Cốm Làng Vòng không chỉ là món ăn ngon mà còn là biểu tượng văn hóa ẩm thực của Hà Nội. Hình ảnh cốm gắn liền với những kỷ niệm đẹp trong lòng người dân nơi đây. Cốm không chỉ thể hiện sự khéo léo trong chế biến mà còn là nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm nghệ thuật và văn học.
Mỗi mùa thu, khi những làn gió nhẹ nhàng thổi qua, hương vị của cốm lại gợi nhớ về những kỷ niệm xưa cũ, làm sống dậy tâm hồn của những người yêu thích ẩm thực. Cốm đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực Hà Nội, mang lại cho người thưởng thức những trải nghiệm thú vị và những kỷ niệm đẹp trong mùa thu.
Cốm Làng Vòng không chỉ đơn thuần là một món ăn vặt mà còn là một phần không thể thiếu trong bản sắc văn hóa ẩm thực của người Hà Nội. Hãy cùng nhau trân trọng và gìn giữ món ăn truyền thống này để nó luôn sống mãi trong lòng người dân và các thế hệ sau.